Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu về Blockchain khi phát triển đa dạng vào các lĩnh vực như ngân hàng, vận tải, y tế, giáo dục… Trong tương lai, nó được dự báo sẽ tiếp tục mở rộng phạm vi bao phủ với nhiều tiềm năng to lớn. Vì vậy, các doanh nghiệp cần đón đầu xu hướng này ngay từ hôm nay bằng cách nắm chắc khái niệm và thấu hiểu cách thức hoạt động cùng ưu nhược điểm.
Nội dung tóm tắt
I. Blockchain là gì?
Có thể hiểu đơn giản Blockchain như một quyển sổ cái điện tử, hay còn gọi là “hệ thống chuỗi khối“. Nó lưu trữ mọi thông tin giao dịch, phân phối trên nhiều máy tính và tăng tính bảo mật cho thông tin.
Cụ thể, đây là một cơ sở dữ liệu phân cấp lưu trữ thông tin vào các khối (Block) được liên kết với nhau thành một chuỗi (chain) thông qua hình thức mã hóa tiên tiến. Dữ liệu được mạng lưới tiếp nhận sẽ không bị tác động hay thay đổi bằng mọi cách. Do đó, các doanh nghiệp thường sử dụng hệ thống để chống lại tình trạng làm giả, gian lận dữ liệu kinh doanh.
II. Cách thức hoạt động của Blockchain
1. Cấu trúc tạo nên Blockchain
Blockchain được mô tả đúng như tên gọi với các các khối dữ liệu riêng lẻ cập nhật định kỳ nhưng khối sau liên kết cùng khối trước tạo thành một “chuỗi”. Cách sắp xếp này lý giải tại sao Blockchain sở hữu tính năng an toàn cao.
Thay vì chỉ duy trì và quản trị tập trung trong một máy tính duy nhất, nhiều bản sao tương đồng của cơ sở dữ liệu chuỗi khối sẽ lưu giữ trên các máy tính khác nhau. Mỗi máy tính riêng lẻ này được gọi là các nút. Hầu hết các nút này yêu cầu người dùng phải xác minh tính hợp pháp của dữ liệu trước khi gắn kết một khối dữ liệu mới vào sổ cái kỹ thuật số.
2. Cấu trúc của mỗi Block (Khối)
Về cấu tạo nhỏ hơn, mỗi khối dữ liệu sẽ bao gồm 3 thành phần chính là dữ liệu (Data), mã hàm Hash mới và mã Hash của khối trước đó.
- Dữ liệu: Dữ liệu của doanh nghiệp được xác thực và bảo vệ bằng thuật toán mã hóa thông minh.
- Mã Hash: Mã hàm băm của của Block hiển thị dưới chuỗi các ký tự và số một cách ngẫu nhiên, không lặp lại. Mã Hash đại diện có tính năng phát hiện những sự thay đổi khác biệt trong khối.
- Mã Hash của khối dữ liệu trước đó: Mã hàm băm dùng để nhận diện các khối dữ liệu liền kề theo thứ tự trước sau.
3. Tìm hiểu cách Blockchain hoạt động qua ứng dụng tiền điện tử Bitcoin
Hiện nay, ứng dụng hệ thống chuỗi khối phổ biến nhất được biết đến là tiền điện tử Bitcoin. Đây là một dạng tiền kỹ thuật số được sử dụng làm phương tiện trao đổi trong một mạng lưới người dùng nhất định.
Khác với hệ thống ngân hàng truyền thống, các giao dịch tiền điện tử được theo dõi thông qua sổ cái kỹ thuật số mà người tham gia có thể giao dịch trực tiếp không cần qua trung gian.
Dưới đây là các bước mà Blockchain hoạt động để theo dõi, quản lý giao dịch Bitcoin:
- Bước 1: Thông tin giao dịch được ghi lại trên hệ thống tạo thành một bản ghi (record).
- Bước 2: Máy tính trong hệ thống (hay là các nút) sẽ xác thực giá trị bản ghi theo thuật toán. Ví dụ, doanh nghiệp muốn bán 30 Bitcoin, hệ thống sẽ xác thực số lượng Bitcoin còn đủ trong ví, khi ấy bản ghi có hiệu lực. Ngược lại, nếu số Bitcoin không đủ thì bản ghi sẽ bị vô hiệu hóa.
- Bước 3: Bản ghi trên cùng với những bản ghi đã xác thực từ những người giao dịch khác được xếp vào thành một khối thông tin.
- Bước 4: Cuối cùng, khối dữ liệu vừa tạo nên sẽ được thêm vào chuỗi bằng cách kết nối mã Hash của khối cần thêm vào với mã Hash của khối trước đó.
III. Blockchain được sử dụng như thế nào?
Ngoài tiền điện tử, việc thấu hiểu khái niệm Blockchain là gì còn giúp doanh nghiệp ứng dụng cho nhiều mục đích khác nhau từ cung cấp dịch vụ đến quản trị hệ thống. Một số cách sử dụng tiêu biểu là:
- Chuyển giao tài sản: Có thể ghi lại và chuyển quyền sở hữu tài sản trên nền tảng số. Điển hình là các tài sản kỹ thuật số NFT chứa thông tin nhận dạng được lưu giữ trên chuỗi dữ liệu.
- Hợp đồng thông minh: Hợp đồng tự động đang dần thay thế việc ký kết văn bản truyền thống nhờ tiện ích ban hành tự động ngay sau khi các bên liên quan đáp ứng đủ điều kiện. Điều này giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, đẩy nhanh tiến trình hợp tác hiệu quả.
- Giám sát chuỗi cung ứng: Trong sản xuất kinh doanh, vận hành chuỗi cung ứng thường phải cập nhật và phân tích lượng thông tin khổng lồ. Bởi vậy, lưu trữ thông tin trên hệ thống chuỗi khối sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp giám sát, quản lý chuỗi cung ứng toàn diện.
IV. Ưu điểm và nhược điểm của blockchain
1. Ưu điểm
1.1. Loại bỏ giai đoạn trung gian
Nhờ có Blockchain, hai bên giao dịch dễ dàng xác nhận và hoàn thành trao đổi ngay tức thì mà không cần làm việc với bên thứ ba như ngân hàng. Cách làm này giảm chi phí thanh toán giao dịch ngoại hối, chuyển tiền, kiều hối hay thẻ tín dụng.
1.2. Bổ sung bảo mật
Theo lý thuyết, mạng lưới phi tập trung như hệ thống chuỗi khối khiến tỷ lệ xâm nhập dữ liệu hay giao dịch gian lận gần như không thể xảy ra. Bởi lẽ, việc làm giả thông tin bắt buộc phải hack vào mọi nút và thay đổi mọi dữ liệu của sổ cái. Do đó, cho đến nay công nghệ này vẫn chứng minh được tính bền vững, an toàn cao cho doanh nghiệp yên tâm vận hành, phát triển.
1.3. Không giới hạn thời gian sử dụng
Các hệ thống chuỗi khối hoạt động 24/7 nên dù ở đâu người dùng đều thực hiện chuyển tiền, chuyển giao tài sản nhanh chóng. Nhờ đó, doanh nghiệp tiết kiệm nhiều thời gian chờ đợi, đặc biệt là với các giao dịch quốc tế từ xa.
2. Nhược điểm
2.1. Rủi ro mất mát tài sản
Bên cạnh những ưu điểm nổi bật, người dùng Block chain vẫn phải đối diện với nguy đánh mất tài sản số nếu không có khóa mật mã riêng tư. Trong trường hợp mật mã này bị tổn hại hoặc thất lạc, tài sản đại diện sẽ không thể khôi phục, thậm chí có nguy cơ biến mất vĩnh viễn.
2.2. Mức độ tiêu hao năng lượng lớn
Quá trình sử dụng các nút máy tính để lưu trữ thông tin, xác minh giao dịch yêu cầu doanh nghiệp tiêu tốn điện năng nhiều hơn mức thông thường. Đồng thời, nó cũng tạo ra những gánh nặng mới cho môi trường sống.
2.3. Giới hạn giao dịch theo số giây
Hệ thống chuỗi khối phụ thuộc vào mạng lưới lớn hơn khi phê duyệt giao dịch nên phải chịu giới hạn về tốc độ di chuyển. Ví dụ, tiền điện tử Bitcoin chỉ có thể xử lý 4,6 giao dịch mỗi giây.
V. Đặc điểm của Blockchain
1. Tính phân tán
Dựa vào định nghĩa Blockchain là gì có thể thấy các khối chứa dữ liệu thường giống nhau nhưng được phân tán trên nhiều máy chủ. Bởi vậy, dù doanh nghiệp làm mất hoặc hỏng hóc dữ liệu thì các chuyên gia vẫn có cơ sở lấy lại thông tin cơ bản.
2. Tính phi tập trung
Hệ thống chuỗi khối hoạt động hoàn toàn độc lập theo các thuật toán máy tính. Nó không bị kiểm soát bởi bất kỳ đơn vị nào và hạn chế rủi ro đến từ sự can thiệp của bên thứ 3.
3. Tính minh bạch
Mỗi bên tham gia hệ thống chuỗi khối đều có quyền truy cập vào toàn bộ cơ sở dữ liệu liệu. Trên một chuỗi khối, người dùng cung cấp bằng chứng nhận dạng qua một địa chỉ gồm 30 ký tự đặc biệt duy nhất, giao dịch chỉ xảy ra giữa các địa chỉ này và hiển thị vào lịch sử chung.
4. Tính bất biến
Khi thông tin được nhập vào cơ sở dữ liệu, các tài khoản dù có quyền truy cập, tiếp cận thông tin nhưng không thể chỉnh sửa, xóa bỏ hoặc thay đổi. Hệ thống chuỗi khối sẽ triển khai thuật toán để đảm bảo việc ghi chép tuân thủ đúng thứ tự thời gian cũng như được bảo tồn lâu dài.
5. Tính logic
Bản chất của cuốn sổ cái là gắn giao dịch với logic tính toán cùng cách thức lập trình khoa học. Vì vậy, người dùng có thể thiết lập quy tắc tự động kích hoạt giao dịch giữa các nút trong chuỗi.
VI. Các phiên bản của Blockchain
Sau khi tìm hiểu hệ thống chuỗi khối là gì, doanh nghiệp cần phân loại các phiên bản hệ thống chuỗi khối nhằm tìm ra phương án ứng dụng phù hợp nhất cho tổ chức. Thông thường, Block chain được phân loại theo các khía cạnh sau:
1. Theo mức độ phát triển công nghệ
- Công nghệ Blockchain 1.0: Ứng dụng chính của phiên bản 1.0 là thanh toán tiền mã hóa bao gồm chuyển đổi tiền tệ, kiều hối, thiết lập hệ thống thanh toán kỹ thuật số.
- Công nghệ Blockchain 2.0: Với phiên bản 2.0, hệ thống chuỗi khối mở rộng quy mô xử lý nhiều nghiệp vụ ngân hàng, đưa vào ứng dụng tài chính để quản lý tài sản cổ phiếu, chi phiếu, nợ, quyền sở hữu và thỏa thuận, hợp đồng.
- Công nghệ Blockchain 3.0: Blockchain 3.0 đã vượt ra khỏi biên giới tài chính, nó đi sâu phát triển các lĩnh vực giáo dục,y tế, nghệ thuật và chính phủ số.
2. Theo đặc tính hoạt động
- Blockchain công cộng: Đây là nền tảng bất kỳ ai cũng có thể vào xem, đọc, gửi giao dịch cũng như tham gia quá trình đồng thuận.
- Blockchain riêng tư: Phiên bản này chủ yếu nằm giới hạn trong trung tâm hoạt động của một tổ chức, doanh nghiệp.
- Blockchain liên hợp: Quá trình đồng thuận của Block chain được kiểm soát dưới một tập hợp các nút đã qua tuyển chọn khắt khe.
VII. Kết luận
Trên đây là những thông tin mà doanh nghiệp cần viết về Blockchain là gì, đặc điểm và cách thức hoạt động của công nghệ cơ sở dữ liệu trong thực tiễn. Có thể nói, việc thấu hiểu khía cạnh này có vai trò quan trọng giúp người làm kinh doanh nắm bắt các cơ hội mới từ tiền điện tử hay giao dịch an toàn, minh bạch từ xa.
Theo các chuyên gia, Blockchain tiếp tục hứa hẹn sẽ mang đến sự bùng nổ với nhiều tính năng ưu việt hơn nữa. Do đó, mong rằng bài viết đã giúp bạn xây dựng kiến thức nền tảng vững chắc để ứng dụng hệ thống chuỗi khối thành công!
> Đọc thêm về:
Công nghệ Blockchain và các ứng dụng trong thực tiễn
Chuyển đổi số là gì? Vai trò và tầm quan trọng trong thời đại 4.0