Tỉnh Bắc Ninh là một tỉnh nằm ở trung tâm đồng bằng Bắc Bộ, có bề dày lịch sử và truyền thống văn hóa lâu đời. Nơi đây được mệnh danh là “cái nôi của Quan họ”, “vùng đất Kinh Bắc” với những nét văn hóa đặc sắc, độc đáo. Đây cũng là một tỉnh có kho tàng di sản văn hóa phong phú, đa dạng và mang đậm bản sắc dân tộc, trong đó có 4 Di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận và 8 Di sản được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

1. Di sản văn hóa: Dân ca Quan họ Bắc Ninh

Dân ca Quan họ Bắc Ninh là di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2009. Quan họ là một loại hình ca hát dân gian mang đậm bản sắc văn hóa của người Việt, được hình thành và phát triển ở vùng Kinh Bắc (nay là tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang). Quan họ được thể hiện qua các làn điệu ngọt ngào, trữ tình, thể hiện tình yêu đôi lứa, tình bạn, tình làng nghĩa xóm.

Dân ca Quan họ có nguồn gốc từ xa xưa, gắn liền với đời sống sinh hoạt của người dân Kinh Bắc. Quan họ được hát trong các buổi hát Quan họ, thường được tổ chức vào dịp đầu năm mới, Tết Nguyên Đán, hoặc trong các dịp lễ hội truyền thống.

Du hội mùa Tết cổ truyền tại Bắc Ninh

Xem thêm: Những địa điểm nghe dân ca Quan họ Bắc Ninh cổ truyền

2. Di sản văn hóa: Ca trù

Ca trù là một loại hình nghệ thuật sân khấu dân gian truyền thống của Việt Nam, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2009. Ca trù có nguồn gốc từ vùng đồng bằng Bắc Bộ, được hình thành và phát triển từ thế kỷ thứ 12. Đây là sự kết hợp hài hòa giữa âm nhạc, thơ ca, vũ đạo và mỹ thuật. Hát ca trù là hình thức hát chung của một nhóm người, thường được tổ chức vào các dịp lễ hội. Ca trù được thể hiện qua các làn điệu mang đậm chất trữ tình, sâu lắng, thể hiện tâm hồn, tình cảm của người Việt. 

Ngoài hệ thống làn điệu phong phú, ca trù còn có những quy tắc ứng xử riêng, thể hiện tinh thần văn hóa của người dân Việt Nam. Khi hát ca trù, người ta phải mặc trang phục truyền thống, giao tiếp lịch sự, nhã nhặn. Ca trù là một di sản văn hóa quý giá của dân tộc Việt Nam. Di sản này đã góp phần làm phong phú thêm cho kho tàng văn hóa của dân tộc, đồng thời là điểm nhấn thu hút du khách đến với Việt Nam.

Hát Ca Trù – Một Nét Đẹp Tinh Hoa Kết Hợp Náu Mình Dưới Cái Tên Xưa Cũ

Xem thêm: Ca trù Bắc Ninh

3. Di sản văn hóa: Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt

Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là một loại hình tín ngưỡng dân gian phổ biến ở Việt Nam, được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2016. Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ là sự thờ phụng các vị thần linh trong quan niệm của người Việt, gồm: Bà Chúa Thượng Ngàn, Bà Chúa Thủy Cung và Bà Chúa Đất. Nó được hình thành và phát triển từ thời Hùng Vương. Người Việt tin rằng, các vị Mẫu là những người có phép thuật, có thể phù hộ con người gặp may mắn, bình an, vượt qua hoạn nạn.

Một buổi thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ

Tại Bắc Ninh, tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ được lưu giữ và phát triển mạnh mẽ. Trên địa bàn tỉnh có nhiều đền, phủ thờ Mẫu Tam phủ, tiêu biểu như: Đền Bà Chúa Kho, Đền Dâu, Đền Đô, … Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ tại Bắc Ninh có những nét đặc trưng riêng, thể hiện qua các lễ hội, nghi thức và các vật phẩm thờ cúng. Các lễ hội thờ Mẫu Tam phủ ở Bắc Ninh thường được tổ chức vào các dịp đầu năm mới, mùa xuân, mùa thu. Lễ hội thường kéo dài nhiều ngày, với nhiều nghi thức, hoạt động văn hóa, tín ngưỡng đặc sắc.

Xem thêm: Quản lý thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ ở Bắc Ninh

4. Di sản văn hóa: Nghi lễ và trò chơi kéo co làng Hữu Chấp

Nghi lễ và trò chơi kéo co làng Hữu Chấp là một loại hình văn hóa dân gian truyền thống của tỉnh Bắc Ninh, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2014. Nghi lễ và trò chơi kéo co làng Hữu Chấp được tổ chức vào dịp đầu năm mới, thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của người dân trong làng.

Nghi lễ và trò chơi kéo co làng Hữu Chấp có lịch sử lâu đời, gắn liền với đời sống văn hóa của người dân làng Hữu Chấp. Nghi lễ kéo co được thực hiện trước khi diễn ra trò chơi kéo co. Nghi lễ kéo co ở làng Hữu Chấp được tổ chức vào ngày mùng 4 tháng Giêng âm lịch hàng năm tại xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh. Nghi lễ được bắt đầu bằng việc thắp hương, khấn vái các vị thần linh. Trò chơi kéo co ở làng Hữu Chấp được tổ chức sau khi kết thúc nghi lễ kéo co. 

Bắc Ninh: 70 thanh niên cởi trần, thắt lưng chơi kéo co

Xem thêm: Nghi lễ và trò chơi Kéo co thôn Hữu Chấp

5. Di sản văn hóa: Nghề Tranh dân gian Đông Hồ

Nghề tranh dân gian Đông Hồ là một loại hình nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2012. Tranh Đông Hồ được sản xuất ở làng Đông Hồ, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.

Nghề tranh Đông Hồ có nguồn gốc từ xa xưa, có thể bắt nguồn từ thời Lý – Trần. Tranh Đông Hồ được sản xuất bằng phương pháp thủ công truyền thống, sử dụng các nguyên liệu tự nhiên như giấy dó, sơn ta, màu vẽ được làm từ cây sỏi, cây chàm,… Tranh Đông Hồ có nhiều chủ đề phong phú, đa dạng, phản ánh đời sống sinh hoạt, lao động, văn hóa của người dân Việt Nam. 

Các mẫu tranh Đông Hồ nổi bật

Xem thêm: Quy trình làm tranh Đông Hồ

6. Di sản văn hóa: Nghề gốm Phù Lãng

Nghề gốm Phù Lãng là một loại hình nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Gốm Phù Lãng là gốm đất sét nung, được sản xuất tại làng Phù Lãng, xã Phù Lãng, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Gốm Phù Lãng có nguồn gốc từ lâu đời, có thể từ thời nhà Lý hoặc sớm hơn.

Gốm Phù Lãng được hình thành và phát triển dựa trên nền tảng văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam, thể hiện qua các sản phẩm gốm mang đậm bản sắc dân gian. Phù Lãng dù đang dần chuyển mình theo thời đại, nhưng trong nó vẫn ẩn chứa cái hồn rất truyền thống, rất quê, rất mộc mạc mà đằm thắm của xứ sở Kinh Bắc xưa kia. Hiện nay, du lịch trải nghiệm cùng làm nghề với các nghệ nhân làng nghề truyền thống đang là một xu hướng mới trong việc quảng bá, xúc tiến du lịch ở nhiều địa phương.

Làng gốm Phù Lãng – một điểm thăm quan nổi tiếng tại Bắc Ninh

Xem thêm: Đặc sắc làng gốm Phù Lãng

7. Di sản văn hóa: Nghề gò đồng Đại Bái

Nghề gò đồng Đại Bái là một loại hình nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Nghề gò đồng Đại Bái là nghề làm đồ đồng truyền thống, được sản xuất tại làng Đại Bái, xã Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh.

Nghề gò đồng Đại Bái có nguồn gốc từ lâu đời, có thể từ thời nhà Lý hoặc sớm hơn. Nghề gò đồng Đại Bái được hình thành và phát triển dựa trên nguồn tài nguyên đồng dồi dào ở địa phương. Nghề gò đồng Đại Bái là một di sản văn hóa quý giá của dân tộc Việt Nam. Di sản này mang những giá trị to lớn về mặt văn hóa, nghệ thuật, lịch sử.

Những sản phẩm gò đồng Đại Bái được trưng bày

Xem thêm: Độc đáo làng nghề gò, đúc đồng Đại Bái

8. Di sản văn hóa: Lễ hội làng Diềm

Lễ hội làng Diềm (xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh) là một loại hình văn hóa dân gian truyền thống của tỉnh Bắc Ninh, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Lễ hội làng Diềm được tổ chức vào ngày mùng 6 tháng 2 âm lịch hàng năm, để tưởng nhớ công đức của Vua Bà – Thủy tổ của dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, Lễ hội làng Diềm thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó, tình yêu quê hương đất nước của người dân trong làng, đây là một điểm nhấn thu hút du khách đến với Bắc Ninh. Cùng với phần lễ trang nghiêm, phần hội cũng được diễn ra với nhiều nhiều trò chơi truyền thống như: đấu vật, cướp cầu, đánh đu, bịt mắt bắt dê… song chủ yếu là các hình thức ca hát Quan họ trên sân khấu ngoài trời, hát dưới thuyền trước cửa đình, …

Hội làng Diềm rộn ràng câu ca quan họ

Xem thêm: Lễ hội làng Diềm: Đến hẹn lại lên của người Quan họ

9. Di sản văn hóa: Lễ hội làng Đồng Kỵ 

Lễ hội làng Đồng Kỵ là một loại hình văn hóa dân gian truyền thống của tỉnh Bắc Ninh, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Lễ hội làng Đồng Kỵ được tổ chức vào ngày 12 tháng 3 âm lịch hàng năm tại phường Đồng Kỵ, thị xã Từ Sơn, để tưởng nhớ công đức của Đức Thánh Cả – người có công khai lập làng Đồng Kỵ. Lễ hội làng Đồng Kỵ là một lễ hội quan trọng của làng Đồng Kỵ, góp phần làm phong phú thêm cho đời sống tinh thần của người dân trong làng.

Những người lần đầu tiên đi hội Đồng Kỵ không khỏi ngạc nhiên trước những nghi lễ của đám rước, không khí náo nức, phấn khởi. Hội Đồng Kỵ nổi tiếng khắp cả nước bởi duy trì được nét truyền thống đặc sắc. Bên cạnh tục rước pháo luôn chật cứng người xem, về hội Đồng Kỵ, du khách còn được tham gia các hoạt động văn hóa thể thao như: Quan họ trên thuyền, đấu vật, cờ tướng, chọi gà… thể hiện nét văn hóa lành mạnh trong mùa lễ hội tại làng Đồng Kỵ nói riêng, tỉnh Bắc Ninh nói chung.

Tưng bừng lễ hội rước pháo làng Đồng Kỵ

Xem thêm: Hội rước pháo làng Đồng Kỵ – Nét văn hóa đặc sắc vùng Kinh Bắc

10. Di sản văn hóa: Nghề chạm khắc gỗ Phù Khê

Nghề chạm khắc gỗ Phù Khê (xã Phù Khê, thị xã Từ Sơn) là một loại hình nghệ thuật truyền thống của tỉnh Bắc Ninh, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Nghề chạm khắc gỗ Phù Khê là một loại hình nghệ thuật độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa của vùng Kinh Bắc.

Nghề chạm khắc gỗ Phù Khê có nguồn gốc từ lâu đời, có thể từ thế kỷ XIV hoặc sớm hơn. Nghệ thuật chạm khắc gỗ Phù Khê được thực hiện bằng các dụng cụ chạm khắc thủ công, với các kỹ thuật truyền thống, như: chạm thủng, chạm nổi, chạm lộng, chạm chìm,… Trải qua thăng trầm lịch sử, nghề chạm khắc gỗ Phù Khê vẫn lưu giữ được những giá trị tinh hoa của sản phẩm truyền thống, lại thêm sự sáng tạo trong các công đoạn xử lý nguyên liệu, đổi mới mẫu mã. Hiện làng nghề có hơn 1.000 hộ làm nghề mộc và nhiều hộ làm dịch vụ đáp ứng yêu cầu của nghề.

Nghề chạm rồng Phù Khê

Xem thêm: Gìn giữ tinh hoa nghề chạm khắc gỗ hơn 800 tuổi

11. Di sản văn hóa: Nghề thủ công tre, trúc Xuân Lai

Nghề thủ công tre, trúc Xuân Lai là một loại hình nghệ thuật truyền thống của tỉnh Bắc Ninh, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Nghề thủ công tre, trúc Xuân Lai là nghề làm các sản phẩm từ tre, trúc, được sản xuất tại làng Xuân Lai, xã Xuân Lai, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Có nguồn gốc từ lâu đời, có thể từ thế kỷ XIII dưới triều đại nhà Trần. Nghề thủ công tre, trúc Xuân Lai được hình thành và phát triển dựa trên nguồn tài nguyên tre, trúc dồi dào ở địa phương.

Sản phẩm làng nghề tre, trúc Xuân Lai 

Sản phẩm của làng nghề đã từng bước vươn xa, mang hình ảnh cây tre Việt đến với bạn bè thế giới, là xu hướng trang trí nội thất của nhiều công trình lớn, hiện đại, mang tính nghệ thuật và được người tiêu dùng ưa thích. Chất hoài cổ trong các sản phẩm làm từ mây tre của làng Xuân Lai – sẽ mãi mãi là những “sứ giả” mang nét văn hoá Việt Nam đi khắp nơi trên thế giới.

Xem thêm: Đặc sắc tranh tre, nứa hun khói Xuân Lai

Tổng kết

Bắc Ninh – vùng đất có bề dày lịch sử, văn hóa lâu đời, nơi có nhiều di sản văn hóa phi vật thể đa dạng, phong phú, phản ánh bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Các di sản văn hóa phi vật thể có giá trị to lớn về mặt văn hóa, nghệ thuật, lịch sử, cần được bảo tồn và phát huy một cách bền vững, để lưu giữ và truyền bá cho các thế hệ sau. Hy vọng với những thông tin trên, bạn có thể ghé qua Bắc Ninh trong tương lai. Đừng quên tham khảo thêm nhiều bài biết khác để cập nhập nhiều thông tin hữu ích khác.

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Thu Thủy

Mã sinh viên: 21051025

Lớp học phần: INE3104_11

TÀI LIỆU THAM KHẢO: 

Bắc Ninh: Di sản văn hóa phi vật thể hội tụ và tỏa sáng

Bắc Ninh tự hào lưu giữ 4 di sản đặc sắc trong kho tàng văn hóa nhân loại

Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

ĐỀ XUẤT

Văn hóa doanh nghiệp trong thời đại 4.0: Định hình thành công trong môi trường kinh doanh số

5 điều thú vị của văn hóa Hà Nội

Top 6 nét độc đáo của văn hóa Nhật Bản